Artykuł zamieszczony w numerze 26 / 1999/2000


Zbigniew Nasiadko

O moich pieśniach


Pójdę brzegiem wysokim

Pójdę po nadrzeczu łęgami i smugiem
Do rybaków
Daleko
Pójdę na Zaruzie

Pójdę Starą Rzeką
Pieśni śpiewający

Wspomnę kiedysiejsze pieśni
       Oj, rozbujały się białe łabędzie
            Nad wodą lecący
Na Korabiach
Tam gdzie Siwy Kamień
Pod Kępą ryby
Jazie pasą się w łozinie
Listki zrywają
Chowają się w grążelu
Giną na głębi

W Bartkowiźnie na Ruzi z dawien
       Dawna młyn
U młynareczki w młynie
Popsowały się kamienie

W boru
W Miastkowinie odpocznę
       Pod gałązeńką jaworu

W Rybakach
       Przewozu! przewozu! przewozu!
Zawołam
Prom zaśpiewa
Przypłynie do ląda

Na szerokiej Bieli koszą
Gawrychy jak zawżdy najpierwsze
Siano, siano, siano zielone
Trzeba je przewrócić na drugą stronę

Polecę lotnym ptakiem
Wysoko
Nad Kuzielewskim Łęgiem

"Leć głosie po rosie
Kuzielewskim Łęgiem
Przeleć Wisłę
Przeleć dunaje"
Pójdę brzegiem wysokim
Łęgami i smugiem
Dawne pieśni śpiewający


Słownik wyrazów bliskich i swojskich nazw:

Rybaki - wieś nad Narwią, między Nowogrodem a Ostrołęką.

Zaruzie - nazwa wsi, pochodzi od nazwy niewielkiej rzeki Ruź, która wpada do Narwi tuż za Rybakami. W Zaruziu był kiedyś młyn wodny, gdzie zjeżdżali do przemiału gospodarze nawet z bardzo daleka, bo młynarz był dobrym fachowcem.

Stara Rzeka - Narew tworzyła kiedyś między wsiami Morgowniki i Pianki duże, wijące się daleko w głąb Puszczy Kurpiowskiej zakole. Dawno temu podczas wielkiej powodzi Narew wyprostowała swój bieg i popłynęła nowym korytem. Ale Stara Rzeka nie wyschła, nadal płyną do niej strumienie z Puszczy. Woda jest tam bardzo czysta.

Korabie - to nazwa uroczyska przy ujściu rzeki Pisy do Narwi. Prawdopodobnie była tam kiedyś przystań dla korabi (dużych łodzi) - statków rzecznych. Dębową stępkę i wręgi takiej łodzi odkopali archeolodzy na Korabiach i można je obejrzeć w skansenie w Nowogrodzie.

Kępa - słowo to oznacza na Mazowszu nad Wisłą i Narwią dużą wyspę na rzece. Stąd wywodzi się jedna z dzielnic Warszawy - Saska Kępa. Kępy na Narwi między Nowogrodem a Ostrołęką są bardzo malownicze. Rosną nie tylko krzaczaste wierzby lecz i potężne topole - sokory.

Miastkowina - las pod wsią Miastkowa, która niegdyś była miasteczkiem. Do boru, do Miastkowiny chodziło się kiedyś na jagody i zawsze było ich pod dostatkiem.

Bartkowizna - z dawien dawna stoi tam na Ruzi młyn wodny, cały z drewna. Od trzydziestu lat rzeczywiście stoi i nie pracuje, lecz na szczęście ma opiekuna.

Prom na Rybakach - to chyba już ostatni prom na Narwi. Przypuszczam, że na całej rzece od Puszczy Białowieskiej do ujścia Narwi pod Modlinem nie ma już więcej takich pływających zabytków. Prom na Rybakach przewozi latem krowy na pastwiska i ludzi, którym stąd daleko do mostu w Nowogrodzie. Tu właśnie nauczyłem się od wuja Zygmunta mieszkającego blisko rzeki, śpiewanego na jednej nucie okrzyku: przewozu, przewozu, przewozu!, którym przeprawiający się na drugą stronę rzeki przywoływali przewoźnika.

Ląd - nad Narwią słowo to oznacza również brzeg rzeki. Pamiętam także okrzyki - komendy retmana, najważniejszego oryla (flisaka), który na tratwie pełnił rolę kapitana i sternika jednocześnie.

Okrzyk: Hej! Uwazaj po kołach! - oznaczał, że tratwa zbliża się do mielizny lub innej przeszkody. Retman płynął przed tratwami i oznaczał te niebezpieczne miejsca żerdziami - długimi kołkami zakończonymi widoczną z daleka wiechą ze słomy. Komenda - Hej! Do ląda! Oznaczała, że flotylla tratw zatrzymuje się w Nowogrodzie na dłuższy postój.

Kuzielewski Łęg - "Leć głosie po rosie nad Kuzielewskim Łęgiem, przeleć Wisłę .." to cytat z pieśni "hej, przeleciał ptaszek....", która znalazła się w repertuarze zespołu "Mazowsze". W "Dziełach Wszystkich" Oskara Kolberga w tomie dotyczącym Mazowsza Północnego znalazłem nad tekstem tej pieśni dopisek - "od Nowogrodu". Zdziwiłem się, bo przecież z Nowogrodu do Wisły daleko. Okazało się jednak, że tajemniczy Kuzielewski Łęg znajduje się bardzo blisko Nowogrodu. Jest ogromna połać łąk i zagajników, które ciągną się od Starej Rzeki do położonej w głębi Puszczy wsi Kuzie. Kolberg nie mylił się - ta pieśń była rzeczywiście niegdyś znana na Kurpiach.



... część 2 część 3 część 4 część 5